Trochę Indianin, trochę lekarz, a trochę poszukiwacz skarbów. Milton Noss miał w 1937 wyjątkowego farta. Podczas myśliwskiej wycieczki trafił na szczyt góry Victorio Peak (Nowy Meksyk), gdzie odkrył szyb prowadzący do podziemnej rzeki i kopalni złota, pochodzącej jeszcze z czasów prekolumbijskich. Od około 1300 roku miejsce to było użytkowane przez Olmeków, Azteków, Hohokamów, Tolteków, przedsiębiorczego francuskiego duchownego oraz wodza Apaczów (od którego imienia góra wzięła swoją nazwę). Kopalnia pełniła też rolę skarbca. Znalazły się tam drogocenne przedmioty z różnych okresów.
Z pomocą żony Noss wyniósł z kopalni jakieś sto złotych sztabek. Niektóre źródła dodają do listy złote miecze, figurki czy korony z diamentami. Wystarczająco, żeby omamiony bogactwem lekarz przestał ufać nawet żonie. Wydzierżawił teren u podnóża góry, a wydobyte z niej skarby, systematycznie ukrywał na pustyni.
Nie umiał jednak milczeć i wkrótce temat podjęły gazety, łącząc znalezisko z legendarnym “Złotym Domem”. W miarę jak sprawa nabierała rozgłosu, rosła paranoja odkrywcy oraz jego frustracja. Najlżejsze sztabki ważyły 15 kilogramów. To znacznie utrudniało transport i znalezienie kupca. Noss rozwiódł się z żoną i w dalszym ciągu obsesyjnie eksploatował górę, doprowadzając do zawalenia się części szybów. Mimo posiadania ogromnego skarbu, nie potrafił go spieniężyć i nie miał środków na kolejne prace wydobywcze. W 1948 poznał Charliego Ryana, poszukiwacza ropy, który w zamian za część skarbu zaoferował mu 25 tysięcy dolarów, a potem zastrzelił, jeszcze zanim doszło do wymiany. Nossa pochowano z 2 dolarami w kieszeni. Jego fortuna oficjalnie przepadła. O dostęp do góry walczyła przez jakiś czas porzucona żona, lecz bezskutecznie, bo w sprawę wmieszało się wojsko i ludzie na stanowiskach (podobno sam Nixon).
Z pewnością Noss czuł radość płynącą z odkrycia, posiadania i ukrywania skarbu, ale poza tym znalezisko nie przyniosło mu nic dobrego.
Podobny los spotyka często szczęśliwców, którzy wygrywają na loterii. Z badań przeprowadzonych na uczestnikach loterii na Florydzie wynika, że niemal co dziesiąty zwycięzca-milioner w ciągu 5 lat staje się bankrutem.
Szczególnie inspirujący wydał mi się przykład Williama Posta. Pod koniec lat 80. wygrał ponad 16 milionów dolarów. Ile szczęścia mu to przyniosło? Jego brat wynajął płatnego zabójcę, licząc na spadek. Post przeżył, ale tylko po to, żeby zostać pozwanym przez byłą żonę, która zabrała mu ⅓ wygranej. Niedługo później wylądował w więzieniu, ponieważ strzelał z shotguna do jednego z wierzycieli, a także wspomnianej żony. W chwili śmierci był zadłużony na milion dolarów.
Można powiedzieć, że obok koła, ognia i internetu, pieniądze są najważniejszym odkryciem człowieka. To one napędzają historię, wpływając na całe kraje oraz los każdego z osobna. Żeby zrozumieć, dlaczego kasa wierci w głowach tak wielkie dziury, prześledźmy jej dzieje od początku.
Zaczęło się od barteru. Myśliwi, zbieracze i rzemieślnicy wymieniali się towarami. Dzięki temu każdy z nich mógł się skupić na tym, w czym był dobry i co lubił. Miało to swoje wady. Potrzebny był uniwersalny przedmiot, który ułatwi handel, umożliwiając dokładniejsze określenie wartości różnych dóbr, a także pozwoli gromadzić nadwyżki.
W starożytnej Mezopotamii tę rolę doskonale spełniał jęczmień. Był powszechny, produkowano z niego podstawowe dobra – chleb i piwo. W dodatku ziarna można było łatwo policzyć i odmierzyć potrzebną wartość. Każdy pracownik miał z góry określoną pensję wypłacaną w zbożu i również nim płacił podatki należne władcy oraz kapłanom.
Dobrą walutę stanowiły zwierzęta. Z powodzeniem używano też naczyń, muszli, skór, ziaren kakaowca, głów wiewiórek, soli oraz egzotycznych przypraw. Na dłuższą metę nie było to praktyczne i w poszukiwaniu odpowiedniego nośnika człowiek zwrócił się w stronę metali. Grecki obol zawdzięcza swoją nazwę obelos, żelaznym lub miedzianym prętom, które przez pewien czas stanowiły umowny środek płatniczy. Chętniej jednak wykorzystywano metale szlachetne, głównie złoto i srebro. Najczęściej formowano z nich kulki, na których z czasem pojawiły się pieczęcie władców czy miast – miały być gwarantem wartości i zapobiegać fałszerstwom. To doprowadziło do powstania monet, których tradycyjny kształt zawdzięczamy prawdopodobnie Fenicjanom.
Monety były świetnym środkiem płatniczym, ale nie idealnym. Pojawiały się trudności w obracaniu większymi sumami. Zwyczajnie brakowało też surowców, które równoważyłyby wartość innych dóbr. Złotnicy przechowywali kruszec, wystawiając w zamian kwity depozytowe. Z czasem przekształcili się w bankierów. Kwity coraz częściej nie miały pokrycia w towarze. Stanowiły raczej symbol zadłużenia, co z kolei dało początek naliczaniu odsetek. Papierowe pieniądze pojawiły się najpierw w Chinach. Cesarze zmuszali poddanych do wymiany monet na papier, zasilając dzięki temu swój skarbiec. W XVII wieku banknoty przybyły do Europy.
Kolejnym etapem było powstanie pieniądza bezgotówkowego, do czego także przyczynili się Fenicjanie. Wymyślili tabliczki służące do płacenia. Zapisywano na nich należności, które należało później uregulować.
Na końcu drogi – przynajmniej dzisiaj – jest pieniądz elektroniczny. Czyli ciąg cyferek zapisany w pamięci komputera, będący efektem naszych życiowych starań.
Może problemem jest to, że pieniądze od samego początku łączyły się z władzą. Nie trzeba ograniczać wolności jednostki – wystarczy pożyczyć jej kasę. W pełni zrozumie to tylko osoba trzymająca się najgorszej pracy, byle tylko móc spłacić kredyt. Długi mają też całe państwa. Nie szukając daleko – pod koniec listopada 2016 Polska była zadłużona na nieco ponad 910 miliardów zł. Czyli 5,5 tysiąca dolarów w przeliczeniu na mieszkańca (liderem jest Japonia z 85 tysiącami).
U kogo zadłużają się kraje? Żeby nie podsycać teorii spiskowych, wspomnę tylko parę słów o fascynującej rodzinie Rotschildów – jednej z najbogatszych na świecie.
Po pierwsze Amschel Rotschild w latach 60. XVII wieku założył kantor finansowy we Frankfurcie nad Menem. Po drugie spłodził pięciu synów, którzy odziedziczyli smykałkę do interesów. Najstarszy został przy ojcu, a pozostałych czterech wyruszyło odpowiednio do Londynu, Paryża, Neapolu i Wiednia, żeby założyć domy bankowe. Poszło im nad wyraz dobrze. Wystarczy wymienić kilka faktów. Rotschildowie wzięli udział w kampanii napoleońskiej. Nie walczyli – wspierali za to obie strony konfliktu, skupując obligacje wojenne i przy okazji uzależniając walczących od siebie. To dzięki ich pożyczce Wielka Brytania kupiła większościowy pakiet akcji Kanału Sueskiego. Sponsorowali poszukiwaczy złota w Australii i Kalifornii. Podporządkowali sobie całe państwa, uzyskując ważne tytuły i kontrolę nad bankami. A wszystko dzięki manipulacjom, spekulacjom oraz świetnie zorganizowanej siatce szpiegów.
Alternatywy?
Pieniądze przypominają dzisiaj wynalazek, który wymknął się spod kontroli i mści się na swoich twórcach. Jesteśmy od nich uzależnieni, większość społeczeństwa żyje po to, żeby zarabiać. Wydawanie jest proste i wygodne. Nie musimy nosić ze sobą worka muszelek, ani kawałków złota. Z wierzchu wszystko odbywa się cicho i elegancko. A niewidzialne przelewy śmigają wokół nas we wszystkie strony – pieniądz nie lubi przecież spoczynku.
Za późno już, żeby wrócić z raz obranej drogi. Historia mamony pokazuje, że do obecnej sytuacji doprowadziły świadome wybory. Chcieliśmy żyć łatwiej i mieć coś, co określi nasz status społeczny i pomoże poczuć się lepiej od sąsiada. Co pozwoli nam o sobie decydować. Wolność wyboru jest jednak iluzoryczna i jeśli się zastanowić, pieniądze przyniosły więcej strat niż korzyści.
Ja tam pracuje z pasji, lubie to o robie, a przy okazji zarabiam pieniądze. Uważam, że dają one szczęście , czym są bowiem moje ulubione zakupy jak nie szczęsciem ?
Pieniądz powinien być tylko dodatkiem do tego co robimy, a nie celem samym w sobie. Pogoń za bogactwem może nas pozbawić tej odrobiny szczęścia, która mamy na co dzień przy realizowaniu swoich pasji.
Nie ma wątpliwości, że pieniądze bardzo mocno wiążą się z tematem władzy. Na tym bardziej podstawowym poziomie, to temat godnego życia, w którym nie musimy się martwic jak przeżyć do pierwszego. Przekonałem się, że niezależnie od tego ile zarabiamy, jak mawia Michał Szafrański – najważniejsze jest to ile odkładamy. I nie o kwoty chodzi a o procent przychodów. Gdyby każdy z nas wyrobił w sobie taki nawyk, na pewno byłoby nam łatwiej. Ciekawy rys historyczny pokazałeś. Bardzo dobry artykuł.
Pieniądz sam w sobie szczęścia nie daje, lecz pozwala nam zaspokoić nasze potzeby. Nie tylko te podstawowe, ale także te bardziej wyrafinowane: podróże, więdzę, doświadczenia estetyczne itd. I ważne zachować prawidłowe priorytety: nie zarobienie kolejnego miliona a spełnienia za pomocą tych pieniędzy swojego czy cudzego marzenia!
Żądza pieniądza – bardzo dobry tekst! Poznałam historie, które mnie zaskoczyły. Mam pewien morał, który doskonale pasuje do opowieści o ludziach wgrywających na loteriach, czy znajdujących zupełnie przypadkowo "żyłę złota". Myślę, że zarządzanie pieniędzmi nie zależy od tego kto je posiada, ale ile musiał pracować na to co osiągnął. Bankructwo najczęściej dotyka osóby, które nie włożyły odpowiedniego wysiłku w zdobywanie pieniędzy…
Dokładnie. Łatwa kasa łatwo znika.
Świetny tekst a wstęp i ja mogłabym napisać:
Pieniądz rządzi światem, tego nie da się ukryć. Natomiast pozwala też zrealizować wiele fajnych spraw, m.in. podróże. Ja na szczęście nauczyłam się oszczędzać 🙂
łał, mega interesujący wpis! nie tylko prawdziwy (życiowy) ale naprawdę pouczający. Faktem jest, że to nie pieniądze dają radość ale ich wydawanie. Za to daje nam poczucie bezpieczeństwa i chyba dlatego tak lubimy go mieć.